HEMODİYALİZ TEDAVİLER
HEMODİYALİZ HASTALARININ DAMARYOLU SEÇENEKLERİ
Diyaliz tedavisine başlayacak hastalar için kritik ihtiyaç diyaliz makinelerine girişi sağlayacak ve hızlı kan temizlenmesini sağlayacak sürekli bir damar yoluna sahip olmaktır. Tüm uluslararası rehberler hastanın kendi atardamarı ile toplardamarı arasında normalde olmayan bir bağlantının oluşturulmasını önermektedir. Otojen fistül olarak isimlendirilen bu damar yolu uzun süreli damaryolu ihtiyacı için en ideal yoldur. Ancak tam olgunluğa ulaşması için ortalama 1-3 ay kadar beklemek gerekir. Bu yol sağlanamazsa suni damar kullanılarak atardamar ile toplar damar arasında yine bir bağlantı oluşturulabilir. Bu yolun avantajı oluşturulduktan hemen sonra günler içerisinde kullanılabilmesidir.
Bu yollar sağlanamazsa ya da bu yolların kullanımında problem oluşursa hastanın hemodiyaliz tedavisinin devamı için toplardamarına yerleştirilen ve cilt altında bir tünel oluşturulan kalıcı kateterler iyi bir damaryolu desteği sağlayabilirler. Geçici olarak yerleştirilen ve tünel içermeyen geçici kateterler çok kısa süreli olarak kullanılmalıdır. 3 haftadan kısa kullanılması gereken bu kataterler, uzun dönem kullanılırsa yerleştirildiği toplardamarın tıkanmasına yol açar ve ait olduğu ekstremitenin şişliğine sebep olur. Bir süre sonra bu yol gerek fistül gerekse kalıcı kateter için kullanılamaz bir damar yolu haline gelir.
Kalıcı diyaliz kateterlerinin mutlaka tecrübeli merkezlerde ileri görüntüleme yöntemleri rehberliğinde yapılması gerekir. Damara ilk girişin mutlaka Ultrasonografi eşliğinde sonraki takiplerin ise skopi cihazı ya da anjiyografi cihazı rehberliğinde yapılması gereklidir. Körleme ve hiçbir görüntüleme yöntemi kullanılmadan yapılacak girişimlerin sonuçları oldukça tehlikeli olabilir. Bu kataterlerin yerleştirilmesi için boyun ve bacak damarları olmakla birlikte hiçbir damaryolu kalmayan hastalarda karaciğer ve böbrek damarlarıda görüntüleme yöntemleri rehberliğinde iyi bir seçenek olabilirler.
DİYALİZ FİSTÜLLERİNİN AMELİYATSIZ TEDAVİLERİ
Diyaliz fistüllerinin %8-12’si fonksiyonunu devam ettirebilmek için her yıl girişime ihtiyaç duyar. Thril denen fistül atımında değişme, fistülden pıhtı gelmesi, düşük atardamar basıncı, uzamış kanama, kol şişliği, kanülasyon zorluğu, parmaklarda morarma ve yara gibi durumlarda fistülün olası bir problem açısından tekrar değerlendirilmesi gerekir. Fistülü değerlendirmeye Doppler Ultrasonografi gibi damarları gösteren basit yöntemlerle başlansa da altın standart FİSTÜLOGRAFİ denen ve oldukça basit bir yöntemle hızla yapılabilen bir çeşit anjiografik görüntülemedir. Bu basit işlem sonrasında fistülün tüm segmentleri görüntülenerek, hangi kesimlerde darlık ve tıkanıklık mevcut, hangi kesimlerde yeni ya da eski organize pıhtı var tespit edilebilir.
Bunun belirlenmesi sonrasında yine kapalı anjiografik yöntemler kullanılarak fistülün darlık ve tıkanıklıkları tedavi edilebilir. Yine fistülün susmasına ya da zayıflamasına sebep olan pıhtı oluşumları da pıhtı çözücü ilaçlarla eritilebilir. Bu tür kapalı anjio yöntemleri tecrübeli merkezlerde yüksek başarı oranları ile gerçekleştirilebilir. Bu işlemler gerektiğinde kolayca tekrar edilebilir.
SANTRAL TOPLARDAMARLARIN DARLIK VE TIKANIKLIKLARI
Koldan başlayan toplardamarların son toplanma noktası kalp olup, koldan başlayarak kalbe kadar olan her noktada ki darlık ve tıkanıklıklar diyaliz hastalarında şişlik, ağrı, hareket kısıtlılığı ve zamanla fistülde fonksiyon kaybına sebep olabilir. İlerleyen dönemde hastalar yüzde şişlik, nefes darlığı ve morarma gibi durumlarla yüzleşebilirler. Vakaların yaklaşık %93’ünde kataterizasyon hikayesi ve özellikle normal süreden (3 haftadan) daha uzun süre kullanılmış geçici katater hikayesi mevcuttur.
Böyle durumlarda mutlaka toplardamarların darlık ve tıkanıklıkları tedavi edilmelidir. Cerrahi yöntemler oldukça komplike ve yüksek riskli olduğundan, riski çok daha düşük ve büyük cerrahi kesiler gerektirmeyen anjiografik yöntemler öncelikli seçenektir. Kapalı anjiyografik yöntemlerle yeni nesil balon ve stent teknolojileri kullanılarak darlık ve tıkanıklıklar kolayca tedavi edilebilir.